Nhiều tháng nay, có những tin đồn cà
gai leo là thuốc quý chữa nhiều bệnh và xuất khẩu nên người dân ở Miền
Trung
săn lùng thu gom đến cạn kiệt. Vậy
thực hư thế nào?
Cây cà gai leo
(Solanum hainanense Solanaceae) được
dùng trong phạm vi kinh nghiệm nhân dân chữa phong thấp, đau lưng, đau
nhức
xương, giảm đau; giải độc,
giải
rượu; tiêu đờm trừ ho;
chữa bệnh gan; chữa rắn cắn. Không phải tất cả những kinh nghiệm này đều đã
được chứng minh bằng y học hiện đại mà mới chỉ chứng minh một số trên phạm vi nghiên cứu.
Người
dân Quảng Nam thu hái cà
gai leo bán cho
thương lái Hải Phòng với giá 5.000 đồng/kg Ảnh: THÚY PHƯƠNG (nld.com)
|
Tác dụng thực của cà gai leo
Dưới đây xin điểm qua một vài công
dụng của cà gai leo được quan tâm nhiều trong thời gian qua.
Về bệnh viêm gan do
virút, viêm gan nhiễm mỡ, giải độc:
Từ năm 1997 đến nay có một số nghiên
cứu, trong đó có hai luận văn tiến sĩ dược khoa, hai công trình nghiên
cứu
khoa học.
- Luận văn “Nghiên cứu lâm sàng tổn
thương gan do tiếp xúc nghề nghiệp với TNT và tác dụng bảo vệ gan của cà
gai
leo trên thực nghiệm - 1997”, cho
biết: “Dịch chiết toàn phần cà gai leo có tác dụng bảo vệ gan của chuột
bị ảnh
hưởng của chất độc TNT với vai trò:
hạn chế tăng trọng lượng gan do nhiễm độc, ngăn chặn thoái hóa mỡ và sự
chảy
máu vi thể của nhu mô gan; làm giảm
sự hủy hoại tế bào và tan rã nhu mô gan, do đó bảo tồn được cấu trúc
nan hoa của tiểu thùy gan”.
- Luận văn “Nghiên cứu cà gai leo
làm thuốc chống viêm gan và ức chế xơ gan - 2002” cho biết:
“Dịch chiết toàn phần và hoạt
chất glycoancaloid của cà gai leo làm giảm trọng lượng u trên mô
hình u hạt thực nghiệm; làm giảm hàm
lượng colagenase gan trên mô hình xơ gan thực nghiệm”.
Cả hai luận văn đều đưa ra các kết
quả thu được trên mô hình thực nghiệm tức là trên các bệnh gan do ta
gây
ra cho chuột, chứ không phải là kết
quả trên bệnh gan ở người bị. Từ kết quả trên mô hình thực nghiệm đến
việc
chuyển thành thuốc dùng cho người
phải qua nhiều chặng nghiên cứu (có thể được hay không). Không nên hiểu
lầm có
thể dùng ngay các kết quả nghiên cứu
đó cho người.
- Công trình cấp nhà nước do TS.
Nguyễn Thị Minh Khai chủ nhiệm “Nghiên cứu thuốc từ cà gai leo chống
viêm
và ức chế sự phát triển xơ gan” cho
biết: “Dịch chiết toàn phần và hoạt chất glycoancaloid có tác dụng bảo
vệ gan
ức chế sự phát triển xơ gan; có tác
dụng kháng viêm, chống oxy hóa. Thử lâm sàng trên 60 người bệnh viêm gan
B
mạn đang hoạt động thấy kết quả điều
trị ở nhóm dùng cà gai leo đạt mức tốt, rất tốt là 66,7%; trong khi ở
nhóm
chứng có tới 93,3% chỉ đạt mức
trung bình và kém”.
- Công trình “Nghiên cứu điều trị hỗ
trợ bệnh nhân viêm gan virút B mạn tính thể hoạt dộng bằng thuốc từ cà
gai
leo”, thực hiện 90 người bệnh tại 3
bệnh viện: 103 - 354 - 108. So sánh giữa nhóm dùng cà gai leo (mỗi ngày 6
viên 0,250, trong 2 tháng) với nhóm
chứng không dùng thuốc (số liệu ghi theo kết quả từng bệnh viện) thấy
kết quả
đạt được: làm giảm nhanh các triệu
chứng lâm sàng như: mệt mỏi, đau hạ sườn phải, nước tiểu vàng, da niêm
mạc
vàng. Transaminase, bilirubin trở về
mức bình thường nhanh. Sau điều trị có sự biến đổi về dấu hiệu virút:
mất
HbsAg 5,6% (0% - 17% - 0%); chuyển
đảo huyết thanh 37,8% ( 23,3% - 26,7% - 63,3%) HBV-DNA (bản sao /ml)
62,9% (40% - 6/7 bệnh nhân - 66,7%).
Như ta biết, các nhà y học có đề ra 5 tiêu chuẩn đánh giá kết quả thuốc điều trị viêm gan B:
- Virút viêm gan B phải giảm: nồng
độ HBV-DNA lý tưởng là giảm đến mức không phát hiện được. Ví
dụ: lúc đầu HBV-DNA là 200.000 bản
sao/ 1ml máu, sau điều trị HBV-DNA chỉ còn 300 bản sao/1ml máu (tức chỉ
còn
0,15% virút), coi như “sạch virút”.
Chỉ số HBsAg phải âm tính.
- Enzyme gan (ALT) giảm: lý tưởng là ALT phải trở về mức bình thường.
Hình ảnh mô học của gan cải thiện: mô gan khi bị bệnh bị tàn phá, khi khỏi được phục hồi.
- Thời gian đạt mục tiêu: trong 1 năm đạt được mục tiêu trên được coi là tốt.
Sự kháng thuốc: thuốc bị kháng theo
kiểu gen (genotopic resistance), có những gen không đáp ứng thuốc, biến
đổi
thành chủng kháng thuốc làm cho hiệu
quả điều trị (sự ức chế virút) kém bền vững, tái phát bệnh.. Sau 5 năm,
tỉ
lệ kháng thấp, không tái phát được
xem là tốt.
Các kết quả nghiên cứu thuốc đi từ
cà gai leo có thể đi đến kết luận ban đầu là có tác dụng hỗ trợ cho việc
điều
trị viêm gan B nhưng không thể thay
thế cho thuốc điều trị viêm gan B dạng hoạt động theo các tiêu chuẩn
đánh giá
trên. Mặt khác số lượng nghiên cứu
quá ít (chỉ có 90 người), thời gian nghiên cứu lại ngắn (2 tháng) nên số
liệu
thu được chưa có sức thuyết phục cao
(chênh lệch số liệu giữa các bệnh viện khá cao, chưa giải thích được,
không thể lấy trị số trung bình để
đánh giá).
Về tác dụng giải độc rượu:
Sách Những cây thuốc và vị thuốc
Việt Nam của GS.TS. Đỗ Tất Lợi có ghi: “Người ta cho rằng trong khi uống
rượu
thỉnh thoảng xát răng bằng rễ cà gai
leo sẽ đỡ say; nếu bị say, có thể uống nước sắc của rễ”. Sách của
GS.TS. Đỗ
Tất Lợi chỉ sưu tầm lại cách dùng
trong nhân dân, chứ không có nghĩa là điều đó đã được chứng minh.
Khi uống rượu nhiều thì trung tâm
ức chế bị ức chế nên nói nhiều hoa chân múa tay đi đứng không thăng bằng
lảo đảo; khi uống quá nhiều thì mọi
trung tâm đều bị ức chế sẽ ngủ li bì. Các chất trong rễ cà gai có thể
làm
giảm một số biểu hiện của giai đoạn
đầu, chứ không thể làm cho không say.
Về phòng chống ung thư:
Kinh nghiệm nhân dân không nói đến,
cho tới nay cũng chưa công trình nghiên cứu nào về đề tài này. Luận văn
tiến
sĩ (2000) có thử tác động của cà gai
leo trên gen virút gây ung thư và trên gen ức chế ung thư p53 và Rb
nhưng
không xác định là có tác dụng phòng
chống ung thư.Gốc tự do làm hư hỏng DNA, một số trong các DNA hư hỏng sẽ
sao
chép nhanh, tạo ra các tế bào phát
triển vô tổ chức được giả thiết là nguyên nhân gây ra ung thư. Do đó,
các chất chống gốc tự do, chống oxy
hóa (vitamin E, selen, betacaroten) được cho là có tiềm năng phòng chống
ung
thư (mặc dù chưa ghi nhận được hiệu
quả lâm sàng). Các thực phẩm chức năng chứa chất chống oxy hóa thường
ghi có
công dụng phòng ngừa ung thư là theo
cách suy luận này. Hoạt chất glycoancaloid trong cà gai leo có tính
chống
oxy hóa mạnh. Có lẽ do thế mà một
số thực phẩm chức năng cà gai leo có ghi công dụng phòng ngừa kìm hãm sự
phát triển của xơ gan, ung thư gan
(vì cơ quan quản lý không đòi hỏi nhà sản xuất phải chứng minh hiệu quả
lâm
sàng).
Cà gai leo bị đồn thổi về công dụng chữa bệnh
|
Và không chỉ có cà gai leo
Các nước và ngay ở nước ta còn có nhiều dược liệu hỗ trợ điều trị viêm gan khác:
- Ngũ vị tử Bắc (Schizandra
chinensis Balll Schizandraceae): Người Trung Hoa, Nga dùng quả cây ngũ
vị Bắc làm
thuốc tăng lực.Từ năm 1970, nghiên
cứu thấy trong quả ngũ vị bắc có chất schisandrin-C có tính năng hỗ trợ
trong nhiễm độc gan. Từ đó, tổng hợp
ra chất tương tự như schisandrin -C là Biphenyl dimethyl dicarboxylat
(BDD). Chất này hiện đang dùng hỗ
trợ điều trị viêm gan. Nó có tác dụng thải trừ gốc tự do, ức chế quá
trình
peroxid mỡ, quá trình gắn các chất
gây độc cho gan vào lipid, ổn định màng tế bào, từ đó mà ức chế sự hủy
tế bào
gan, tạo ra các cytochrom -P450
trong màng lưới nội bào, nhờ đó giúp cho việc khử độc của gan; tham gia
vào quá
trình tái tạo gan...
- Ngũ vị Nam (Schizandra
sphenunthera Schizandraceae): là cây cùng họ cùng loài nhưng khác chi
với ngũ vị Bắc.
Mới dùng trong phạm vị nhân dân,
chưa được nghiên cứu.
- Diệp hạ châu (Phylanthus
urinariae Euphorbiaceae), còn gọi là cây chó đẻ răng cưa. Dùng lá. Tính
năng
chính: ức chế virút viêm gan B, làm
giảm hay sạch kháng nguyên (HBsAg) của virút viêm gan B ngay trong điều
trị
viêm gan B cấp làm giảm enzyme gan,
phục hồi chức năng gan, chống lại các tổn thương, bảo vệ gan, kích thích
tế
bào tăng sản xuất mật, thông mật gan
(theo Đại học Dược Hà Nội -1994); có khả năng phục hồi rõ rệt tế bào
gan bị
hoại tử, góp phần rút ngắn thời gian
tự khỏi bệnh (theo PGS.TS. Chu Quốc Trường Bệnh viện YHCTTW).
Theo đó, nước ta đã phối hợp diệp hạ
châu với cỏ nhọ nồi, chua ngút sản xuất ra thuốc Livsin 94 VN; phối
hợp với bồ bồ sản xuất ra thuốc
Oralive; phối hợp với bồ bồ, rau má sản xuất ra Bobina. Ấn Độ cũng dùng
một
cây cùng loài khác chi với cây diệp
hạ châu (Phylanthus amrus) phối hợp với cỏ nhọ nồi, xuyên tâm liên sản
xuất
ra thuốc Ayuria.
- Nhân trần Việt Nam ( Adenosma
glutinosum Scrophulariaceae) Bồ bồ Adenosma capitatum Scrophulariaceae):
Viện
dược liệu Trung ương đã nghiên cứu
hiệu quả hỗ trợ điều trị viêm gan và phối hợp hai cây này sản xuất ra
thuốc
Abivina .
- Biển súc còn gọi là rau đắng
(Polygonum aviculare L. Polygonaceae) nhân dân dùng chữa bệnh hoàng
đản,
Actiso (cynara scolymus Compositae)
có tính lợi mật: phối hợp hai cây này với bìm bìm biếc sản xuất ra thuốc
BA R
dùng hỗ trợ điều trị viêm gan, lợi
mật chống
Trừ ngũ vị tử Bắc ra, các cây trên
đều có ở nước ta. Như vậy, nguồn dược liệu và thuốc hỗ trợ điều
trị viêm gan chế từ dược liệu ở nước
ta vô cùng phong phú, chứ không phải chỉ có cà gai leo.
DS.CKII. BÙI VĂN UY
Lời khuyên của thầy thuốc
Dù các nghiên
cứu bước đầu có cho biết cà gai leo có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm
gan, song
cho đến nay sản phẩm
đi từ cà gai leo chỉ mới được Bộ Y tế cho phép lưu hành dưới dạng thực
phẩm
chức năng. Trong khi
đó, có nhiều dược liệu trong nước và ở nước khác đã được nghiên cứu và
sản
phẩm từ chúng đã
được Bộ Y tế cho lưu hành dưới dạng thuốc. Không nên nghe đồn thổi cà
gai leo là
cây thuốc quý, thần
dược, hơn hẳn các cây khác, rồi tự thu hái để tự chữa bệnh hay bán đến
mức
cạn kiệt. Điều này
không lợi cho sức khỏe và môi trường sinh thái.
nguồn : http://suckhoevadoisong.net/news/Kien-Thuc-Y-Hoc/Ca-gai-leo-Don-thoi-va-su-thuc-3284/